Stress là gì? Nguyên nhân và giải pháp khi bị stress

Stress là gì và có ảnh hưởng ra sao đối với sức khỏe? Đây là thắc mắc chung của rất nhiều người khi quá mệt mỏi do bị áp lực từ môi trường bên ngoài. Vậy điều gì khiến chúng ta bị stress? Triệu chứng dễ nhận thấy nhất của người đang bị stress? Đâu là giải pháp điều trị tình trạng này hiệu quả nhất? Nếu bạn cũng có chung những thắc mắc này thì hãy cùng FITI đi tìm câu trả lời trong bài viết.

Giải mã định nghĩa stress là gì

Stress hay căng thẳng là một cảm xúc không thoải mái, có thể ảnh hưởng đến phản ứng thể chất, tâm lý và hành vi của chúng ta. Cụ thể, đây là phản ứng của cơ thể đối với bất kỳ nhu cầu nào. Hoặc các yếu tố ảnh hưởng đe dọa sức khỏe thể chất và tinh thần của một người. Khi đối mặt với căng thẳng, cơ thể tiết ra hormone để cung cấp năng lượng mạnh mẽ cho cơ bắp, tăng nhịp thở và tăng nhịp tim.

Khi đối mặt với nghịch cảnh hoặc thử thách, con người chúng ta theo bản năng sẽ có hai phản ứng, đối mặt hoặc né tránh. Theo quan điểm tâm lý, căng thẳng là một trải nghiệm nội tâm được kích hoạt bởi các sự kiện bên ngoài. Đây là trạng thái căng thẳng về thể chất và tinh thần trong quá trình thích nghi với cuộc sống.

Dưới góc độ tâm lý học, con người cảm thấy áp lực vì họ cảm thấy bị đe dọa, nhưng cũng vì họ lo sợ rằng sức mạnh mà họ hiện có không đủ để đối mặt với những thách thức hoặc đòi hỏi. Tình trạng này diễn ra trong thời gian dài khiến thần kinh bị đè nén và chủ thể sẽ cảm thấy bị căng thẳng, áp lực.

Không phải tất cả stress đều có hại. Nguồn gốc chính của căng thẳng là động lực để ta trở nên tích cực. Những yếu tố gây căng thẳng này tạo ra sự hưng phấn vì chúng thúc đẩy chúng ta hành động – cho dù đối mặt với một sự kiện lớn trong đời.

Nguyên nhân gây stress là gì?

Các tác nhân gây căng thẳng có thể đến từ môi trường bên ngoài hoặc bên trong. Tác nhân bên ngoài bao gồm áp lực kinh tế, nhu cầu xã hội, phiếu bầu xã hội, mối quan hệ giữa các cá nhân, gia đình. Các yếu tố gây căng thẳng bên trong bao gồm thái độ, tính cách, suy nghĩ, kỳ vọng và giá trị cá nhân của chúng ta.

Khi stress vượt quá khả năng tâm lý sẽ dẫn đến mất cân bằng tinh thần và thể chất. Điều khiến con người gặp những khó chịu sau: lo âu, trầm cảm, suy nhược thần kinh. Tất nhiên sẽ có những biểu hiện cáu kỉnh, hoạt động quá mức, ủ rũ, lú lẫn, nghiêm trọng là tự tử. 

Y học hiện đại cũng đã chứng minh, áp lực tâm lý sẽ làm giảm sức đề kháng của con người. Từ đó sinh ra bệnh tật trong cơ thể do các yếu tố gây bệnh bên ngoài gây ra. Những cảm giác khó chịu như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, khó thở dưới áp lực nhẹ. Căng thẳng nghiêm trọng có thể gây ra các bệnh như huyết áp cao, bệnh tim, loét dạ dày và thậm chí là các khối u. Vậy nguyên nhân dẫn đến stress, căng thẳng thần kinh do đâu?

Một sự kiện lớn bất ngờ trong đời dẫn đến stress

Stress có liên quan mật thiết với các sự kiện trong đời dẫn đến tâm lý bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Cách thức cơ bản của tâm lý con người là phản ánh. Nói cách khác là hoạt động phản ứng đối với một sự kiện nào đó. Khi con người hình thành áp lực tâm lý sẽ không phản ứng với bất kỳ kích thích nào. 

Một sự thay đổi lớn trong cuộc sống chủ yếu có một sự thay đổi quan trọng hơn trong trật tự cuộc sống hàng ngày của cá nhân. Nó có thể là tai nạn hoặc bệnh tật của một thành viên trong gia đình. Những vấn đề tiêu cực đến mà không báo trước. Những sự việc này có thể xảy ra bất ngờ bất cứ lúc nào. Nếu không xử lý kịp thời sẽ khiến não bộ chịu áp lực tâm lý quá lớn rất dễ bị stress hoặc mắc các bệnh tinh thần. 

Xem thêm: Top (list) nhạc yoga thiền thư giãn bổ ích cho tâm hồn

Áp lực căng thẳng do ăn kiêng

Khi thân hình trở nên quá khổ bạn cảm thấy áp lực bởi những lời soi mói, chê bai. Để F5 lại vóc dáng bạn chọn giải pháp ăn kiêng khắt khe nhằm nâng cao hiệu quả. Ăn kiêng để giảm cân chắc chắn bạn sẽ cảm thấy rất vất vả, kèm theo đó là nhiều lo lắng và mệt mỏi. 

Có nhiều điều kiện có thể khiến chế độ ăn uống trở thành nguyên nhân gây stress tiềm ẩn cho cơ thể bạn. Đồ ăn kiêng quá nhiều đường, caffein. Các thực phẩm của chế độ ăn kiêng gây dị ứng và các phản ứng dị ứng khiến cơ thể mệt mỏi, thiếu hụt dinh dưỡng.

Các vấn đề sức khỏe mãn tính

Áp lực tâm lý xuất phát từ yêu cầu của cơ thể để đối phó hoặc thích nghi từ môi trường bên trong và bên ngoài cơ thể. Những thay đổi sinh lý của cơ thể được gây ra trước tiên. Đặc biệt là những vấn đề sức khỏe không dễ giải quyết bằng thuốc hoặc phẫu thuật. Các bệnh mãn tính hoặc bệnh sẽ tồn tại lâu dài khiến tâm lý người bệnh bị căng thẳng triền miên dẫn đến stress.

Sau đó phản ứng tâm lý và trạng thái căng thẳng sẽ được tạo ra khi mọi người nhận thức được mức độ nguy hiểm của những căn bệnh này. Ví dụ, một người bị bệnh và có các triệu chứng như sốt, suy nhược, đau đớn, … thường được cho là do virus xâm nhập trước khi kết quả được chẩn đoán. Điều này có thể không gây căng thẳng tâm lý quá mức.

Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán rằng những triệu chứng và dấu hiệu này là do một căn bệnh nguy hiểm (như khối u hay ung thư) gây ra thì đương nhiên họ sẽ cảm thấy căng thẳng tâm lý.

Nguyên nhân tiếp xúc với ô nhiễm môi trường

Hiệu ứng nhà kính khiến môi trường sống của chúng ta không còn được trong lành do khí hậu nóng lên. Đối với con người, có các yếu tố gây căng thẳng từ môi trường chẳng hạn như nhiệt độ không phù hợp. Thời tiết quá khắc nghiệt cũng khiến thần kinh bị căng thẳng.

Đối với nhiều người thì hiệu ứng đám đông cũng là nguyên nhân gây stress. Khi phải làm việc trong môi trường có quá nhiều tiếng ồn sẽ khiến tâm trạng không thoải mái. Bạn lo lắng không thể làm việc hiệu quả và khiến bản thân bị khiển trách. Tình trạng này diễn ra liên tục chính là nguyên nhân khiến bản thân bạn bị stress.

Dị ứng môi trường lâu dài có thể ảnh hưởng đến chức năng của hệ thống miễn dịch và cản trở cuộc sống hàng ngày.

Xem thêm: Carb là gì? Cùng tìm hiểu các thông tin chi tiết

Áp lực gia đình 

Bản chất cảm xúc của stress thường có tâm lý tiêu cực. Bất kỳ loại áp lực nào liên quan đến gia đình cũng khiến bạn căng thẳng. Áp lực hôn nhân hoặc mối quan hệ trong hôn nhân. 

Chẳng hạn như xung đột, thất vọng và các rối loạn giữa các cá nhân thường xảy ra. Cũng có thể là do cuộc hôn nhân của chính mình bị cha mẹ, người thân, bạn bè phản đối. Sự thất vọng sẽ dẫn một loại căng thẳng. Điều này gây cản trở ý chí và hành vi của bản thân. Nhất thời không biết làm gì sẽ gây ra áp lực tâm lý khiến bản thân bị stress quá mức.

Những thay đổi trong việc làm

Trong công việc, vì một vấn đề nào đó bạn không được lãnh đạo công nhận. Bạn sẽ thất vọng tràn trề và trách bản thân không cố gắng. Đôi khi có nhiều suy nghĩ tiêu cực lầm tưởng rằng lãnh đạo có thành kiến ​​với mình. 

Nếu không xử lý chính xác cũng như không yêu cầu lãnh đạo giải thích thì chúng ta sẽ có những hiểu lầm như vậy. Dần dần bạn không bao giờ hiểu được người lãnh đạo và cuối cùng là cảm thấy bất bình. Điều này làm tăng áp lực tâm lý, stress ảnh hưởng đến công việc. 

Những thay đổi lớn về thói quen sống và sinh hoạt

Bất kỳ thay đổi thói quen chính nào, chẳng hạn như bỏ hút thuốc hoặc thử một chế độ ăn uống mới. Khi bạn chưa kịp thích nghi bạn sẽ tự thắc mắc rằng tại sao mình phải làm như vậy. Tại sao mình không được làm những thói quen trước đây? Điều này khiến bản thân tự cảm thấy bị ức chế. Lâu dần bạn sẽ cảm thấy quá căng thẳng khi thay đổi thói quen.

Khi bị stress có triệu chứng gì?

Từ góc độ sinh lý sẽ có một loại hormone là cortisol được tiết ra khi con người cảm thấy bị đe dọa hoặc căng thẳng. Khi căng thẳng quá cao, cortisol sẽ tiết ra nhiều làm giảm hệ miễn dịch, ham muốn tình dục. 

Đồng thời, nó còn làm tăng huyết áp và lượng đường trong máu. Từ góc độ tâm lý, căng thẳng quá nhiều có thể làm giảm sự tập trung, động lực, chất lượng giấc ngủ. Thậm chí gây trầm cảm và lo lắng.

Thông thường, khi bị áp lực tâm lý, họ dễ có những cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như hoảng loạn, sợ hãi, buồn bã, tức giận. Khi con người cảm thấy quá căng thẳng, trước tiên họ sẽ có phản ứng thể chất nhất định, sau đó là cảm xúc đối phó, gây lo lắng, trầm cảm. Nếu không được xử lý kịp thời hoặc xử lý không đúng cách, các triệu chứng khó chịu về thể chất sẽ ngày càng xuất hiện nhiều hơn. 

Thay đổi tâm trạng

Căng thẳng tâm lý ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau. Ví dụ, ai đó có thể tự tạo áp lực cho bản thân vì họ nghĩ rằng họ phải làm điều gì đó. Khó chịu, khóc lóc, trầm cảm, cáu kỉnh và các dấu hiệu bất ổn khác về cảm xúc. 

Người bị stress dễ phàn nàn, chỉ trích, hoặc có biểu hiện nghiện rượu, thuốc lá và ý muốn tự tử dễ xảy ra hơn trong những trường hợp nghiêm trọng. Thậm chí là sợ hãi, hoảng sợ và tăng sự mất lòng tin vào người khác.

Xem thêm: Top 10 bài nhạc yoga giúp ngủ ngon, giảm stress hiệu quả

Thể chất và cân nặng thay đổi

Trong cuộc sống hàng ngày, cơ thể và trí óc phải chịu tải trọng hoặc tiêu hao có thể coi là căng thẳng. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy căng thẳng có liên quan đến cân nặng, sự thèm ăn và sự trao đổi chất ở một mức độ đáng kể. Tuy nhiên, khi đối mặt với căng thẳng, bạn có thể trở nên béo hoặc gầy hơn.

Khi cơ thể bị stress cũng làm tăng cảm giác thèm ăn và tích tụ mỡ. Khi bị căng thẳng bạn sẽ có xu hướng chọn thức ăn nhiều calo, nhiều chất béo khiến mỡ bụng cũng sẽ tăng lên đáng kể. Đó là lý do tại sao một số người lại bị phình bụng khi căng thẳng trong thời gian dài.

Nhịp thở và nhịp tim nhanh hơn

Căng thẳng còn có thể tác động ngay trên cơ thể con người. Nếu không được giải tỏa kịp thời, về lâu dài có thể vượt quá sức chịu đựng của cơ thể, làm giảm khả năng miễn dịch và tăng nguy cơ mắc bệnh.

Nhịp thở và nhịp tim nhanh hơn, huyết áp tăng, cảm giác đau buốt, cơ bắp căng cứng và đổ mồ hôi đều là những phản ứng sinh lý tự nhiên mà chúng ta có thể gặp phải khi bị căng thẳng.

Ngoài những thay đổi về tâm lý, thể chất và hành vi, căng thẳng cũng có tác động không nhỏ đến não bộ. Khi não bộ nhận được tín hiệu cảnh báo về tình trạng căng thẳng, cơ thể có thể bắt đầu phản ứng phòng thủ ảnh hưởng đến hoạt động hệ thần kinh.

Phân loại stress phổ biến hiện nay

Stress – căng thẳng được chia thành 6 loại phổ biến sau:

1. Stress cấp tính (Acute Stress)

Stress cấp tính (Acute Stress) xảy ra lúc phải chịu sang chấn tâm lý vô cùng mạnh dẫn tới trạng thái hoảng loạn, đau khổ, sợ hãi,… các tổn thương tâm ý này thường xuyên bắt nguồn từ các sự kiện khá nghiêm trọng như sóng thần, động đất, bị bắt cóc, cái chết đột ngột của người thân hay là bị cưỡng bức.

Stress cấp tính (Acute Stress) đặc trưng bằng triệu chứng xảy ra một phương pháp đột ngột và mạnh mẽ

Tổn thương tâm lý nặng dẫn đến khởi phát stress một cách thức mạnh mẽ và đột ngột được gọi là phản ứng stress cấp tính. Căng thẳng thần kinh cường độ cao và xuất hiện liên tục đó là yếu tố thuận lợi dẫn đến rất nhiều căn bệnh tâm thần như rối loạn lưỡng cực, trầm cảm và rối loạn lo âu lan tỏa.

Stress cấp tính đặc trưng bởi 3 triệu chứng là mất phục vụ cảm xúc (không thể khóc lóc hay là thể hiện cảm giác đau khổ bằng biểu cảm), cảm giác tan rã và cảm giác chết lặng. Đi kèm theo là tình trạng giảm nhận thức với mọi thứ xung quanh.

Các rối loạn này xảy ra trong khoảng vài ngày tới 4 tuần, sau ấy tự phục hồi. Tuy nhiệt, một vài trường hợp những rối loạn kéo dài có thể dẫn tới hàng hóa loạt những vấn đề tâm lý.

2. Stress mãn tính (Chronic Stress)

Stress mãn tính là tình trạng căng thẳng thần kinh xảy ra trong khoảng thời gian dài với triệu chứng mờ nhạt hơn so với stress cấp tính. Chính vì vậy, khá nhiều trường hợp không nhận ra bản thân gặp phải vấn đề này. Thống kê cho thấy, người lao động bằng trí óc là đối tượng rất có nguy cơ bị stress mãn tính cao.

Áp lực trong công tác, nguồn vốn và cuộc sống gây ức chế hệ thần kinh trung ương dẫn đến tình trạng căng thẳng, mệt mỏi, uể oải, mất ngủ, khó ngủ,… Vì triệu chứng không có quá rõ rệt nên nhiều người lầm tưởng các biểu hiện này xảy ra do lao động quá độ.

3. Stress tích cực (Eustress)

Stress tích cực là dạng stress mang đến các tác động tích cực như kích yêu thích bản thân vượt qua các thử thách, nhiệm vụ khó khăn, thôi thúc khả năng nhận thức, tập trung và tạo động lực lúc học tập – lao động.

Stress tích cực (Eustress) tạo động lực để hoàn thành thử thách/ nhiệm vụ và tăng mức độ tập trung lúc làm việc

Đây là một dạng căng thẳng ngắn hạn thường xảy ra trong khoảng vài giờ đến vài ngày. Tuy vậy tại một số trường hợp, stress cũng có thể kéo dài, xảy ra thường xuyên và phát triển thành các dạng căng thẳng khác.

4. Stress tiêu cực (Distress)

Đa phần các trường hợp stress đều gây ra các ảnh hưởng tiêu cực. Căng thẳng kéo dài tác động không có nhỏ đến sức khỏe thể chất, tinh thần và tâm thần. Stress tiêu cực có thể xảy ra cấp tính trong vài ngày tới vài tuần nhưng cũng có thể tiến triển mãn tính với triệu chứng kéo dài trong nhiều tháng tới rất nhiều năm.

Đặc trưng của stress tiêu cực là sẽ gây ra cảm giác khó chịu, đau khổ, buồn bã, mệt mỏi, uể oải, cảm giác chán chường và giảm hứng thú với mọi thứ xung quanh. Ngoài ra, căng thẳng thần kinh quá mức cũng sẽ kích thích phản ứng gây hấn, cáu gắt và bực dọc vô cớ trước những sự việc/ tình huống trong cuộc sống.

5. Hyperstress

Hyperstress là dạng căng thẳng xảy ra lúc cơ thể phải chịu áp lực quá khả năng dẫn đến quá tải và lao động quá sức. Những người gặp dạng stress này vô cùng dễ bùng nổ các cảm xúc mạnh mẽ chỉ với những tác động nhỏ.

Hyperstress có thể xảy ra ngắn hạn hoặc dài hạn nhưng đều tác động đến những khía cạnh trong cuộc sống. Độc đáo, dạng căng thẳng này làm tăng mâu thuẫn trong các mối quan hệ cá nhân.

6. Hypostress

Hypostress là dạng căng thẳng ngược lại so với Hyperstress. Hypostress xảy ra ở các người có cuộc sống buồn chán, không thách thức hoặc nhiệm vụ cần phải cố gắng. Loại căng thẳng này không ảnh hưởng quá nhiều đến sức khỏe và cuộc sống Nếu như xảy ra ngắn hạn. Tuy vậy Nếu như kéo dài, Hypostress có thể tác động tới động lực, mục tiêu sống, giảm hiệu suất lao động và tác động không nhỏ đến sức khỏe tổng thể.

Các giải pháp điều trị stress là gì?

Nhiều người không biết cách giải quyết hoặc không đủ tự tin để đối mặt với những vấn đề khiến bản thân bị stress sẽ gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Ví dụ, khi bạn “đánh giá tiêu cực về bản thân”. Bạn luôn nghĩ rằng bạn không thể làm được gì. Hoặc “đã quá muộn”. Bạn luôn nghĩ rằng bạn đã bỏ lỡ cơ hội, cam chịu số phận và đang ở trong tình thế tiến thoái lưỡng nan

Bạn ở trong những thất bại trong quá khứ, sợ thất bại một lần nữa và do dự không muốn tiến về phía trước. Cuối cùng trở thành nô lệ cho những cảm xúc xấu, để những cảm xúc tiêu cực lấn át bản thân và trút giận một cách bừa bãi. Vậy, làm thế nào để chúng ta biến áp lực thành động lực?

Giữ một tâm trạng tốt

Bạn phải học cách quản lý và cân bằng cảm xúc của mình. Khi buồn, chúng ta có thể thưởng thức âm nhạc và sử dụng những bản nhạc hay để giúp bạn giải tỏa phiền muộn. Hoặc bạn chỉ cần khóc và để nước mắt chảy ra. Khi chúng ta bị sai thì đừng ủ rũ trong cuộc sống. Tốt nhất bạn nên nói chuyện với những người thân yêu của mình.

Bên cạnh đó bạn cũng có thể đi dạo ngoài trời và hít thở bầu không khí trong lành của thiên nhiên. Khi bạn tức giận, bạn có thể rời khỏi môi trường và khung cảnh tại thời điểm đó. Hãy biết cách làm chủ và kìm nén cảm xúc để không gây ra những điều đáng tiếc.

Xem thêm: Tác hại của việc thức khuya tuyệt đối nên tránh

Chuyển hướng sự chú ý

Khi gặp áp lực tâm lý, hầu hết mọi người sẽ cảm thấy cuộc sống chẳng có gì ý nghĩa. Lúc này bạn nên để bản thân thoải mái và tham gia một số hoạt động vui chơi giải trí lành mạnh. Một loạt các hoạt động giải trí có thể chuyển hướng cảm giác thất vọng. Khơi sáng cách suy nghĩ và nâng cao sự tự tin cho bản thân. 

Hy vọng bài viết của FITI sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về stress là gì và có cách giải tỏa đúng đắn nhất khi bản thân bị áp lực. Một cách giải stress cực kỳ hữu hiệu là có thể tập thể dục mỗi ngày. Vừa giúp bảo vệ sức khỏe vừa điều khắc được vóc dáng vạn người mê thì còn gì tuyệt hơn.

Xem thêm:

• Thực đơn ăn kiêng 1 tuần giảm cân nhanh chóng
• Top (list) bài nhạc yoga sáng cho một ngày mới tràn đầy năng lượng